آنتیموان
آنتیموان ، عنصر شیمیایی است که در جدول تناوبی دارای نشان Sb و عدد اتمی 51 است. آنتیموان که یک شبه فلز است، دارای چهار حالت آلوتروپیک
می‌باشد. شکل پایدار این عنصر ، فلزی آبی – سفید است و انواع زرد و سیاه آن ناپایدار می‌باشد. این عنصر در مواد ضد
آتش ، رنگها ، سرامیک ، لعاب و آلیاژهای گوناگون و لاستیک بکار می‌رود.
تاریخچـــــــه
آنتیموان ( یونانی anti بعلاوه monos به‌معنی فلزی که به‌تنهایی یافت نمی‌شود ) در دوران باستان درترکیبات مختلف
شناخته شد و بعدها در اوایل قرن 17 و احتمالا" زودتر بعنوان یک فلز شناسایی شد.
وجود این فلز را اولین بارسال 1450 ، "Tholden" بطور علمی گزارش کرد. استیب نیت ، سولفید طبیعی آنتیموان در دوران انجیل
بعنوان دارو و وسیله آرایش کشف و مورد استفاده قرار گرفت.
ارتباط بین نام جدید آنتیموان و نماد آن پیچیده است؛ نام قبطی پودر آرایشی
سولفید آنتیموان ، توسط یونانیان قرض گرفته شد و بعد در زبان لاتین هم وارد شد که
نتیجه آن واژه stibium است. "Jacob Berzelius" کاشف علم شیمی در نوشته‌های خود نام
اختصاری برای آنتیموان بکار برده و این نام همچنان مورد استفاده است.
خصوصیات قابل توجه
آنتیموان در حالت عنصری خود شکننده ، گدازپذیر ، نقره فام و بلوری است که
خاصیت هدایت الکتریکی و حرارتی ضعیفی دارد و در دمای کم تبخیر می‌شود. شبه فلز
آنتیموان از نظر ظاهری و خصوصیات فیزیکی شبیه فلز است، اما از نظر شیمیایی مثل فلز
واکنش نمی‌دهد. همچنین این عنصر مورد حمله اسیدهای اکسید کننده و هالوژنها قرار
می‌گیرد.
فراوانی آنتیموان در پوسته زمین بین ppm 5,0 تا 0,2 برآورد شده است. آنتیموان ، کالکوفیل است و با گوگرد و فلزات سنگین سرب ، مس و نقره وجود
دارد.
کاربردهــــــــا
استفاده از آنتیموان در صنایع نیمه هادی و در تولید دیود ها ، موج یابهای
مادون قرمز و وسایل Hall-effect رو به افزایش است.
این شبه فلز ، بصورت آلیاژ موجب افزایش سختی و مقاومت مکانیکی سرب
می‌شود. مهمترین کاربرد فلز آنتیموان بعنوان سخت‌کننده سرب در خازنها
می‌باشد.
در باطریها
آلیاژهای ضد اصطکاک
فلز ویژه حروف چاپ
گلوله های رسام و جنگ‌افزارهای کوچک
روکش کابل
از ترکیبات آنتیموان به‌صورت اکسیدها ، سولفیدها ، آنتیمونات سدیم و
تری‌کلرید آنتیموان در ساخت ترکیبات ضدحریق ، لعاب سرامیک ، شیشه ، رنگ و سفالگری
استفاده می‌شود. تری‌اکسید آنتیموان مهمترین ترکیبات آنتیموان است و بیشتر در
تنظیمات واپسگر آتش بکار می‌رود. کاربردهای واپسگر آتش در مواردی مثل لباس بچه ،
اسباب بازی ، هواپیما و روکش صندلی اتومبیل است.
منابع در طبیعت
اگرچه این عنصر فراوان نیست، در بیش از 100 گونه ماده معدنی وجود
دارد. آنتیمـوان گاهی اوقات بصورت بومی یافت می‌شود، اما عمدتا" در سولفید استیب
نیت ( Sb2S3) که سنگ معدنی فراوانی است، وجود دارد. اشکال تجاری آنتیموان بیشتر بصورت
شمش ، قطعات خرد شده ، ریزدانه و قالبهای ریخته شده می‌باشد. سایر شکلهای آن ، پودر ، گلوله و بلورهای مجزا است.
هشدارهـــا
آنتیموان و بسیاری از ترکیبات آن ، سمی هستند.