تلوریم
تلوریم ، ((عنصر شیمیایی است که در جدول
تناوبی با نشان Te و عدد اتمی 52 قرار دارد. تلوریم که شبه فلزی شکننده
و سفیـــد نقره‌ای شبیه قلع می‌باشد، از نظر شیمیایی همانند سلنیم و گوگرد است. از
این عنصر بیشتر در آلیاژها و بعنوان یک نیمه هادی استفاده می‌شود.
تاریخچـــــه
تلوریم (در زبان لاتین tellus به معنی زمین) در سال 1782 بوسیله "Franz Joseph Muller von Reichstein" در رومانی کشف شد. سال 1798، "Martin Heinrich Klaproth" کسی که قبلا" آنرا جدا کرده بود، این عنصر را
نامگذاری کرد. دهه 70، دوران رونق کاربردهای ترموالکتریک تلوریم و نیز کاربرد آن در
فولاد غیر ماشینی بود که کاربرد عمده آن دوران محسوب می‌شد.
پیدایــــــــش
تلوریم گاهی اوقات به شکل خالص یافت می‌شود، اما اغلب بصورت تلورید
طلا (کالاوریت) و در ترکیب با سایر فلزات دیده می‌شود. منبع اصلی تلوریم رسوبات آند
است که در خلال تصفیه الکترولیزی مس جوشدار بوجود می‌آید.
تلوریم به میزان تجاری
و غیر سمی معمولا" به صورت پودر mesh-200 عرضه می‌شود، ولی بصورت تخته‌ای ، شمش ، لوله‌ای
یا گرد نیز موجود است. قیمت هر پوند تلوریم در سال 2000 معادل 14 دلار آمریکا بود.
خصوصیات قابل توجه
تلوریم ، عنصر نسبتا" کمیابی است و از نظر شیمیایی جزو خانواده اکسیژن
، گوگرد ، سلنیم و پلونیوم ( chalcogens ) محسوب می‌شود. تلوریم در حالت بلوری به رنگ سفید
نقره‌ای و در حالت خالص خود دارای درخشش فلزی است. تلوریم شبه فلزی شکننده است که
براحتی له می‌شود. تلوریم غیر متبلور را بوسیله جداسازی آن از محلول دارای تلوریم
یا اسید تلوریک بدست می‌آورند. بهر حال در این باره که آیا این شکل تلوریم واقعا"
غیر بلورین است یا از بلورهای بسیار کوچک تشکیل شده است، اختلافاتی وجود دارد.
تلوریم نیمه هادی ، p-type است که در شرایط خاص و بر اساس پیوند اتمی ، رسانایی
بیشتری را نشان داده است.
چون از نظر شیمیایی مانند سلنیم و گوگرد است، رسانایی
این عنصر در صورت مواجهه با نور تاحدی افزایش می‌یابد. تلوریم را می‌توان به مس ،
طلا ، نقره ، قلع و فلزات دیگر اضافه کرد. در صورت سوختن در هوای عادی شعله‌هایی به
رنگ آبی مایل به سبز ایِجاد می‌کند که نتیجه آن تولید اکسید تلوریم است. این عنصر
در حالت مذاب موجب فرسایش مس ، آهن و فولاد ضد زنگ می‌گردد.
کاربردهــــــا
از این عنصر بیشتر برای ساخت آلیاژ با فلزات دیگر استفاده می‌شود. آن
را به سرب اضافه می‌کنند تا استحکام و دوام آنرا افزایش داده ، تاثیر فرسایشی اسید
سولفوریک را بر آن کاهش دهند. افزودن تلوریم به فولاد ضد زنگ و مس باعث افزایش
کارآمدی آنها می‌گردد.
برای کنترل سرما بصورت چدن آلیاژ می‌شود.
در
سرامیکها کاربرد دارد.
تلوریم بیسموت در وسایل ترموالکتریک بکار می‌رود.
تلوریم همچنین در کلاهکهای انفجاری مورد استفاده بوده ، دارای کاربردهای بالقوه
در پهنه‌های آفتابگیر تلوریم کادمــــــــیم می‌باشد. بخشی از راندمان بالای تولید
برق سلولهای خورشیدی مربوط به استفاده از این ماده می‌باشد، اما در عمل هنوز از این
کاربرد استقبال نشده است.
ترکیبات
تلوریم در گروه گوگرد و سلنیم قرار دارد
و ترکیباتی مشابه آنها می‌سازد. ترکیب با فلز یا هیدروژن و یونهای مشابه یک تلورید
نامیده می‌شود. تلوریدهای طلا و نقره کانه‌های خوبی به حساب می‌آیند.
ایزوتوپهــــــــا
برای تلوریم 30 ایزوتوپ با جرمهای اتمی بین 108 تا 137 شناسایی شده
است. تلوریم طبیعی دارای 8 ایزوتوپ است.
هشدارهــــــــا
افرادی که در معرض 0.01 میلی‌گرم یا کمتر تلوریم در هر متر مکعب هوا
قرار می‌گیرند، با بویی شبیه بوی سیر مواجه می‌شوند. تلوریم و ترکیبات آن را باید
سمی انگاشت و با کمال احتیاط با آنها رفتار کرد.