پرومتیوم
پرومتیوم ، یکی از عناصر شیمیایی جدول تناوبی می‌باشد که نماد آن Pm و عدد اتمی آن 61 است.
ریشه لغوی
نام پرومتیوم از کلمه Prometheus گرفته شده است. Prometheus یکی از اساطیر یونانی بود که آتش را از آسمان دزدید و آ ن را به انسان داد.
تاریخچه
وجود پرومتیوم برای اولین بار توسط "Branner" در سال 1902 پیش‌بینی شد و این پیش‌بینی در سال 1914 توسط "Moseley" تائید شد. البته چند گروه دیگر نیز ادعا می‌کردند که این عنصر را تولید کرده‌اند، اما هرگز نتوانستند کشفیات خود را به اثبات برسانند، چرا که جدا کردن پرومتیوم از عناصر دیگر بسیار دشوار می‌باشد.
اولین مدرک وجود پرومتیوم در سال 1944 توسط "Jacob A.Marinsky" و "Lawrence E. Glendenin" و "Charles D. Coryell" در طی عمل شکافتن هسته اتم اورانیوم و به‌عنوان محصولات جنبی بدست آمد، اما به‌دلیل وجود مشکلات زیاد تحقیقاتی که از جنگ جهانی دوم ناشی می‌شد، آنها نتوانستند ادعای خود را تا سال 1946 به اثبات برسانند.
در سال 1963 از شیوه‌های تبادل یونی برای بدست آوردن حدودا 10 گرم پرومتیوم از ضایعات فرایند سوختی راکتورهای اتمی استفاده می‌شد. امروزه نیز پرومتیوم به صورت یکی از محصولات جنبی که با عمل شکافت هسته اتم اورانیوم بدست می‌آید، بازیافت می‌شود. این عمل همچنین با عمل بمباران نوترونی Nd-146 و تبدیل آن به Nd-147 تولید می‌شود که در آن Nd-147 توسط عمل Beta Decay به Pm147 با نیمه عمر 11روز تبدیل می‌شود.
پیدایش
پرومتیوم به‌صورت طبیعی در زمین بوجود نمی‌آید، اما در طیف ستاره HR465 در Andromeda شناخته شده است.
خصوصیات قابل توجه
پرومتیوم یک ساطع کننده بتا بوده ، اشعه‌های گاما از خود ساطع نمی‌کند. با این حال ذره بتا که به عناصری با عدد اتمی بالا برخورد می‌کند، می‌تواند اشعه ایکس تولید کند. امروزه اطلاعات زیادی در خصوص ویژگی‌های فلز پرومتیوم در دست نیست. تنها می‌دانیم که دو حالت چند شکلی از آن وجود دارد و نمکهای پرومتیوم در تاریکی یک نور آبی کم‌رنگ یا سبز از خود ساطع می‌کنند که این به‌دلیل خاصیت رادیواکتیوی بالای آن می‌باشد.
کاربردها
* منبع تششعی بتا برای اندازه‌گیری ضخامت
* منبع نور برای علائمی که نیاز به عملکرد دقیق دارند ( با استفاده از فسفر برای جذب تششعات بتا و تولید نور )
* استفاده در باتری‌های هسته‌ای که در آنها سلولهای نوری نور را به الکتریسیته تبدیل می‌کنند.
* استفاده احتمالی آن در آینده به‌عنوان یک منبع اشعه ایکس برای بوجود آوردن منابع تولید نیرو یا گرمای کمکی برای کاوشگرهای فضایی و سفینه‌ها و ایجاد لیزرهایی که برای ایجاد ارتباط بین زیردریایی‌ها استفاده می‌شود.
نقش بیولوژیکی
پرومتیوم هیچگونه نقش بیولوژیکی ندارد.
ترکیبات
ترکیبات پرومتیوم شامل موارد زیر می‌شود:
* Chlorides
o PmCl3
* Bromides
o PmBr3
* Oxides
o Pm2O3
ایزوتوپها
36 رادیوایزوتوپ برای پرومتیوم شناسایی شده‌اند که در میان آنها Pm-145 با نیم عمر 17.7 سال PM146 با نیمه عمر 5.53 سال و Pm-147 با نیمه عمر 2.6234 سال پایدارترین آنها می‌باشند. تمامی ایزوتوپهای رادیو اکتیو آن ، نیمه عمرهایی کمتر از 300 تا 364 روز دارند که نیمه عمر بیشتر آنها کمتر از 27 ثانیه است. این عنصر همچنین 11 حالت برانگیختگی دارد.
وزن اتمی ایزوتوپهای پرومتیوم از 127.9482600 تا 162.9535200 amu)163-Pm) گسترده شده است. حالت فروپاشی اولیه ، قبل از ایزوتوپ پایدار 145 الکترون گیری و حالت اولیه بعد از آن کاهش بتا می‌باشد. محصولات فروپاشی اصلی قبل از Pm145 عنصر Nd ایزوتوپهای نئودیمیوم و محصول اصلی بعد از آن ایزوتوپهای عنصر Samarium می‌باشد.
هشدارها
به‌علت خاصیت بالای رادیو اکتیوی ، به هنگام کار کردن با پرومتیوم مراقبت بسیار بالایی لازم است، چرا که پرومتیوم می‌تواند در طی فرایند کاهش بتا اشعه ایکس از خود ساطع کند. توجه کنید که نیمه عمر آن بسیار کمتر از نیمه عمر پلوتنیوم 239 می‌باشد.