تربیم
تربیم ، عنصر شیمیایی است که در جدول تناوبی دارای نشان Tb و عدد اتمی 65
میباشد.
تاریخچــــــه
"Carl Gustaf Mosander" شیمیدان سوئدی در سال 1843
تربیم را کشف نمود و آنرا بر اساس نام دهکده Ytterby واقع در سوئد نامگذاری نمود.
او این عنصر را به شکل ناخالصیهای موجود در اکسید ایتریم (Y2O3) شناسایی کرد. تربیم تا قبل
از پیدایش فنآوریهای اخیر جابجائی یونی ، به شکل خالص جداسازی نشده
بود.
نقش بیولوژیکی
تربیم نقش بیولوژیکی شناخته شده ای ندارد.
پیدایــــــــش
تربیم هرگز بصورت عنصر آزاد در طبیعت وجود ندارد، اما در کانیهای
زیادی از جمله سیریت ، گادولینیت و مونازیت (C , La , Th , Nd ,
Y(PO4 که دارای بیش از 03/0% تربیم
، زنوتایم ( YPO4) و اوکسنیت Y,Ca,Er,La,Ce,U,Th»(Nb,Ta,Ti2O6) که دارای 1% یا بیشتر تربیم
میباشند، وجود دارد.
خصوصیات قابل توجه
تربیم فلز خاکی کمیاب و خاکستری رنگی است که قابل انعطاف و چکشخوار
بوده و به قدری نرم است که با چاقو بریده میشود، تا حد قابل قبولی در هوا پایدار
است و دارای دو دگرگونی بلورین و درجه تغییر شکل 1289 درجه سانتیگراد
میباشد.
کاربردهــــــا
تربیم به فلورید کلسیم ، تنگستیت کلسیم و مولیبدیت استرانسیم افزوده
میشود که در ابزار حالت جامد و بهعنوان تثبیتکنندههای بلورین پیلهای سوختی در
دماهای بالا و به همراه ZrO2 عمل میکنند. بهعلاوه تربیم
در آلیاژها و ساخت وسایل برقی بکار میرود و اکسید آن ، دارای توانایی جهت فعال
نمودن فسفر سبز موجود در لامپ مهتابی و لامپ تصویر تلویزیونهای رنگی میباشد. بورات
تربیم سدیم بهعنوان ماده لیزری که در 5460 آنگستروم ، نور همنوسان ساطع میکند،
بکار میرود.
ترکیبـــــــات
ترکیبات تربیم عبارتند از:
* فلوئوریدها
o TbF2- TbF3TbF4
*
کلریدها
o TbCl3
*
برمیدها
o TbBr3
* یدیدها
o TbI3
*
اکسیدها
o TbO2 - Tb2O3
*
سولفیدها
o Tb2S3
*
سلنیدها
o Tb2Se3
*
نیتریدها
o TbN
ایزوتوپهـــــا
تربیم بطور طبیعی دارای یک ایزوتوپ پایدار Tb-159 و 33 رادیوایزوتوپ است که
فراوانترین آنها تربیم 158 با نیمه عمر 180 سال ، تربیم 157 با نیمه عمر 71 سال و
تربیم 160 با نیمه عمر 72,3 روز میباشد. مابقی ایزوتوپهای رادیواکتیو آن دارای
نیمه عمرهایی کمتر از 6,907 روز هستند که اکثر آنها نیز نیمه عمری کمتر از 24 ثانیه
دارند. تربیم همچنین 18 حالت متا دارد.
حالت فروپاشی اولیه قبل از فراوانترین
ایزوتوپ پایدار (تربیم 159) جذب الکترون و حالت اولیه پس از آن فروپاشی منفی بتا
است. محصول فروپاشی اولیه قبل از تربیم 159 ایزوتوپهای عنصر Gd (گادولینیم) و محصول اولیه پس
از آن ایزوتوپهای عنصر Dy (دیسپروزیم)
هستند.
هشدارهــــا
تمامی ترکیبات تربیم را باید شدیدا" سمی در نظر گرفت. ترکیبات این عنصر
موجب تحریک چشم و پوست میشوند. گرده فلز تربیم خطر انفجار و آتشزایی به همراه
دارد.