هولمیم
هولمیم ، عنصر شیمیایی است که با نشان Ho و عدد اتمی 67 در جدول تناوبی وجود دارد. هولمیم در گروه لانتانیدها قرار داشته ، عنصری فلزی ، تا حدودی نرم وچکش خوار و به رنگ سفید خاکستری است. هولمیم در هوای خشک و در دمای اطاق ، عنصری پایدار می‌باشد. این فلز خاکی کمیاب در کانی‌های مونازیت و گادولینیت وجود دارد.
تاریخچــــــــــــه
هلیم ( از واژه لاتین Holmia به معنی استکهلم ) در سال 1878 تـوسط Marc Delafontaine و Jacques Louis Soret کشف شد. آنها نوارهای جذب طیف‌نمایی خاص این عنصر را که در آن زمان ناشناخته بود، شناسایی کردند و آنرا عنصر X نامیدند. بعد از آنها Per Theodor Cleve در سال 1878 مستقلا" و هنگامیکه مشغول کار بر روی erbia خاکی (اکسید اربیم ) بود، این عنصر را کشف کرد.
Cleve با بهره گیری از روشی که Carl Gustaf Mosander ابداع کرده بود، ابتدا تمامی ناخالصی‌های شناخته شده را از erbia خارج نمود. نتیجه این کار ، دو ماده معدنی جدید یکی قهوه‌ای و دیگری سبز بود. او ماده قهوه‌ای را holmia ( برگرفته از نام زادگاه Cleve یعنی استکهلم ) و ماده سبز رنگ را thulia نام‌گذاری کرد. بعدا" مشخص شد، Holmia اکسید هلمیم و thulia اکسید تالیم هستند.
پیدایـــــــــش
هولمیم مانند تمامی عناصر خاکی کمیاب بصورت آزاد در طبیعت وجود ندارد، بلکه بصورت ترکیب با عناصر دیگر در کانی‌های گادولینیت و مونازیت و سایر کانی‌های خاکی کمیاب یافت می‌شود. هولمیم را بصورت تجاری با روش جابجائی یونی از شن مونازیت جدا می‌کنند ( 05/0% هولمیم ). اما هنوز هم جداسازی آن از سایر کانی‌های خاکی کمیاب دشوار است. این عنصر با روش کاهش کلرید و فلورید آن بوسیله کلسیم فلزی تهیه شده است. مقدار موجود آن در پوسته زمین 1,3 میلی‌گرم در هر کیلو برآورد شده است.
خصوصیات قابل توجه
هلیم ، عنصر فلزی خاکی سه ظرفیتی است که در بین تمامی عناصر طبیعی ، دارای بیشترین گشتاورمغناطیسی (B6/10) بوده ، خصوصیات مغناطیسی غیرعادی دیگری نیز دارد. در صورت ترکیب با ایتریوم ، ترکیباتی به‌شدت مغناطیسی تولید می‌کند. هولمیم ، عنصری نسبتا" نرم و چکش‌خوار است که در هوای خشک و در فشار و دمای معمولی ، تاحدودی پایدار و در برابر فرسایش مقاوم است، اما در هوای مرطوب و در دمای زیاد به‌سرعت اکسید می‌شود ( اکسیدی به رنگ زرد کم‌رنگ تولید می‌کند ). هلیم در حالت خالص خود ، دارای درخشش نقره‌ای رنگ فلزی می‌باشد.
کاربردهـــــــــا
* بخاطر خصوصیات مغناطیسی که هولمیم دارد، اگر آنرا بعنوان یک قطب مغناطیسی در آهنرباهای بسیار قوی قرار دهیم، قوی‌ترین میدانهای مغناطیسی مصنوعی ساخته می‌شود ( متمرکز کننده شار مغناطیسی هم نامیده می‌شود. (
* چون این عنصر می‌تواند نوترونهای fission-bred اتمی را جذب کند، از آن در میله‌های کنترل اتمی نیز استفاده می‌شود.
* از گشتاور مغناطیسی بالای آن در لیزرهای حــالت جامد ایتریم - آهن - گارنت (YIG ) و ایتریم – لانتانیم – فلوریـد (YLF) که در تجهیزات مایکروویو بکار می‌رود، استفاده می‌شود ( که بترتیب در محیطهای مختلف پزشکی و دندان پزشکی کاربرد دارد(.
* ازاکسید هولمیم برای زرد کردن رنگ شیشه استفاده می‌شود.
هشدارهـــــــــا
به نظر می‌رسد هولمیم مانند سایر فلزات خاکی کمیاب از میزان سمی بودن کمی برخوردار باشد. این عنصر فاقد هرگونه نقش بیولوژیکی در انسان است، اما امکان فعال نمودن متابولیسم را دارد.